Met afleggen wordt ook wel de laatste verzorging genoemd. Hierbij wordt het lichaam gewassen en netjes aangekleed. Dit kan worden gedaan door de nabestaanden, maar ook door de uitvaartondernemer. Als de uitvaartondernemer dit stukje voor zijn/haar rekening neemt zal dit verlopen volgens een vast protocol waardoor er niets wordt vergeten.
Afleggen nadat de dood is vastgesteld
Als iemand officieel doodverklaard is, mag deze pas worden afgelegd. Deze doodverklaring wordt afgegeven door een schouwarts. Normaal gesproken is dit de dokter/arts die ook betrokken is geweest bij de laatste levensfase van de overledene. Ook kan dit een ander persoon zijn die hiertoe is bevoegd, bijvoorbeeld als de dokter/arts ten tijde van het overlijden, of vlak erna, niet beschikbaar is. De schouwarts moet vaststellen of de overledene aan een natuurlijke dood is gestorven of dat er wellicht een andere doodsoorzaak is. In het laatste geval moet de officier van justitie in kennis worden gesteld en zal er een onderzoek volgen. Hierbij wordt er nader onderzoek gepleegd waarbij er veelal ook iemand van de recherche betrokken zal zijn. Als hieruit ook wordt geconcludeerd dat de overledene niet op een natuurlijke wijze is overleden, zal het stoffelijk overschot niet worden vrijgegeven en kan deze niet worden afgelegd. Bij een natuurlijke dood is dit wel het geval.
Afleggen door nabestaanden
De overledene kan er voor zijn/haar overlijden voor kiezen om het afleggen te laten doen door nabestaanden. Dit kan worden vastgelegd worden in een laatste wilsbeschikking. Hierin kan zelfs worden vastgelegd wie dit precies moeten gaan doen. Ook kunt u vastleggen in een wilsbeschikking, wat er allemaal tijdens dit afleggen moet gebeuren. Ook speciale handelingen kunt u hierin vast laten leggen. Bijvoorbeeld dat u het belangrijk vindt dat tijdens het afleggen, uw partner uw lievelingsketting om doet.
Geloof en afleggen
Als u een gelovig persoon bent, kan het zo zijn dat bij uw geloof bepaalde rituelen horen. Ook op het gebied van de uitvaart kan dit het geval zijn. Het is dan verstandig om vast te leggen hoe u exact volgens de ritualen van uw geloof afgelegd wilt worden. Ook kunt u verwijzen naar iemand die verstand heeft van de rituelen binnen uw geloof. De uitvaartverzorger kan dan contact opnemen met deze persoon om er zeker van te zijn dat de juiste handelingen worden uitgevoerd tijdens het afleggen.
Vaststellen orgaandonor voor het afleggen
Voordat het afleggen kan beginnen, moet er vastgesteld worden of de overledene orgaandonor is. Hiervoor kan het donorregister worden geraadpleegd of wellicht is er een formulier beschikbaar waaruit dit blijkt. Een dergelijk formulier kan ook worden bijgevoegd bij de laatste wilsbeschikking waarmee alle documenten bij elkaar bewaard kunnen worden wat betreft de wensen van een persoon. Op het moment dat de overledene orgaandonor is, zullen eerst de organen verwijderd moeten worden die hiervoor in aanmerking komen. Pas als het lichaam weer wordt vrijgegeven, kan deze worden afgelegd. Over het algemeen is het zo dat het verwijderen van deze organen niet veel tijd in beslag neemt, zodat de tijdsplanning van de gehele uitvaart gewoon aangehouden kan worden.
Protocol afleggen
Het afleggen vindt normaal gesproken plaats volgens een vast protocol. Het voordeel van het volgen van een protocol is dat er niets vergeten kan worden. Het is niet verplicht om dit protocol te volgen. Als de overledene speciale wensen heeft vast laten leggen, zullen die worden uitgevoerd. Ook als overledene gelovig was en die de stappen wil laten uitvoeren die horen bij dit geloof, zal dit zo worden uitgevoerd.
Normaal gesproken wordt een overledene tijdens het afleggen eerst gewassen. Hierbij wordt de kleding uitgedaan en de sieraden afgedaan. Ook wordt het haar tijdens dit onderdeel geknipt en gewassen. Indien nodig zullen ook de nagels worden geknipt. Tijdens het afleggen worden de ogen en de mond gesloten, daarnaast wordt de blaas geleegd door hier even op te drukken. Dit voorkomt dat er op een onverwacht moment urineverlies plaats zou kunnen vinden. Vaak wordt er ook een luier omgedaan voor de zekerheid. Hierna wordt de overledene aangekleed, vaak wordt vooraf al bepaald door de overledene zelf, welke kleding hij/zij wil dragen. Tot slot wordt het haar vaak nog netjes in model gebracht en indien nodig nog wat make-up opgedaan. Bij mannen gebeurt dit vaak om de bleke huid wat kleur te geven. Bij vrouwen om dezelfde reden, maar vaak wordt hierbij ook nog de make-up aangebracht zoals zij dit altijd droeg.